Reacties

Er is nog een lied met dezelfde melodie, geschreven circa 1900 door de Gentse cabaretier-toneelschrijver Henri Van Daele (1877-1957) met als titel “Georgetje” – 10 strofen over een fabriekmeisje dat beslist om geld bij te verdienen als “koketje”, lees: studentenhoertje, dat zich laat meesleuren door mooie praatjes en uiteindelijk berooid en verlaten achterblijft:

Ik was een arme lieve meid
en om mijn schoonheid erg gevleid,
kortom, ’n lief pretje,
‘k Vond het fabriekwerk voor mij een schand,
ik treurde om mijn lage stand
en ‘k werd koketje

Van Dale schreef enkele jaren later nog een andere tekst op dezelfde melodie, over “Het Continuemeisje” (die aan de “continue” doordraaiende weefmachines stonden – cfr. de bioscoopfilm “Daens”)

Wij, spinsters van de vlasfabriek
horen ons dikwijls door ’t publiek
met recht beklagen
en moest g’ons hier aan het werk zien,
van vroeg tot laat aan het machien,
ge zoudt het smaden.
Den baas die pronkt gelijk ne god,
hij die de schuld draagt van ons lot,
hij doet ons buigen
onder de arbeidswet zo snood,
die ons naar geest en lichaam doodt,
ik kan ’t getuigen.

Wij spinsters van de vlasfabriek
zijn dikwijls kreupel, bleek en ziek,
we zijn maar slaven.
Door den bedorven lucht belast
en door den kanker aangetast
en vroeg begraven.
We krijgen nooit een blozend kind,
zijn ziel is weg nog voor ’t bemint.
En blijft het leven
dan is het meestal niet voor lang,
en d’arme moeder ziet het bang
stillekens kreveren.

Wij spinsters van de vlasfabriek,
zo opgejaagd door ’t mekaniek
doen handel bloeien.
Wij zorgen voor de grote winst,
toch zien w’ons bazen eensgezind
ons loon besnoeien.
Maar gij die staat al aan ons zij,
gooit mee omver die tirrannij,
helpt ons bevrijden.
Blijft niet alleen in het verzet,
verbreekt met ons die valse wet,
we zullen strijden.

En ook nog “Over de vrouwen”
(liedblad in oorlogstijd van Kamiel Devadder)

Dames en heren, luistert al
naar ’t geen ik u nu zingen zal
over de vrouwen,
die hier en daar, ja, overal,
zich gedragen als een schandaal,
’t zal hen eens rouwen.
Zo zijn er meisjes, flink en schoon,
maar die tot walgend spot en hoon
het brandmerk dragen
van oneer, schande en ontrouw,
wier aangezicht zelfs dekt de rouw
sinds enkele dagen.

‘k Vernam dat een vrouw die voorheen,
Als braaf geboekt en deftig scheen,
haar liet verleiden,
Terwijl haar man op het slagveld,
Misschien gesneuveld als een held,
na vrees ‘lijk lijden.
Ik ken een moeder laf en wreed,
En die haar eigen kind besteedt,
voor slechte zaken,
Die met het geld waar schand’ aan kleeft,
In genoegen en weelde leeft,
en in vermaken.

Iedereen spreekt er daag’lijks van,
Hoe een moeder verlaten kan,
haar lieve kleinen,
Zonder generen, menigmaal,
Te gaan zwieren in een danszaal,
om ’t amuseren.
Zo zijn er veel in onze stad,
Z’hadden geen rok al aan hun gat,
in vroeger dagen,
Nu zijn ze fijntjes opgezet,
Van’ s morgens vroeg al in toilet,
om’te behagen.

Om ’t volk een blinddoek aan te doen,
Leuren er nu met fruit en groen,
straat op, straat neder,
Z’hebben hun echtgenoot misdaan,
En vrezen hoe het zal vergaan,
als hij komt weder.
’t Is niet gekend in ’t openbaar,
Maar geen geheim is het voorwaar,
van al die vrouwen,
Want niet alleen van d’arme klas,
Maar velen zelfs van ’t rijke ras,
zijn waard bespouwen.

Zo zijn er huizen dag en nacht,
Waar eer en onschuld wordt verkracht,
ja, zonder schamen,
Waar baas of huisvrouw enkel streeft,
En voor geen laagheid schrikt of beeft,
om ’t geld te zamen.
Wanneer de oorlog is gedaan,
En dat de grote dag breekt aan,
dat vrede kome,
Herinnert u dat vrouwennest,
dat onze bodem heeft verpest,
En eer ontnomen.

Met dezelfde melodie en onder dezelfde titel vinden we ook een ander ontroerend verhaal van een kind: de kostwinner zit in de gevangenis omdat hij het – als oudste werknemer – had aangedurfd “om beterschap te vragen” en hij werd als een oproerkraaier, een vijand van de staat, opgesloten.
Hoe kan dat? “Artikel driehonderdtien” is de oorzaak.
Dit verdient nadere uitleg.
In de 19e eeuw bestond er voor werknemers geen “recht op staking”, integendeel: elke vorm van kritiek of opstandigheid werd genadeloos in de kiem gesmoord, desnoods met behulp van gewapende troepen.
Pas in 1866 werd het verbod op “coalition” (samenscholing of het oprichten van verenigingen) ingetrokken. Zo konden er eindelijk georganiseerde vakbewegingen ontstaan, zodat de werknemers hun belangen tegenover de werkgevers konden verdedigen.
Maar er kwam ook een nieuwe wet, de in het lied geciteerde “artikel 310”, die de verzetsmogelijkheden van de werknemers beperkte. Zo waren gewelddaden, beledigingen en bedreigingen strafbaar – begrijpelijk – maar ook simpele “samenscholingen in de nabijheid van fabrieken of verblijfplaatsen van de werkgevers”.
Deze nieuwe wet liet ruimte te over voor interpretaties waarbij – zoals in het lied aangegeven – ook vreedzame kritiek tot willekeurige ontslagen én gevangenschap kon leiden: de uitleg van “monsieur le directeur” werd door gerecht en politie klakkeloos geloofd en de werkman bleef de pineut.

Onderstaande tekst moet circa 1870 ontstaan zijn. Het wordt ondermeer geciteerd in het boek “Zo werd gezongen” (1995) van Alfons De Belie, die het 100 jaar na zijn ontstaan kon optekenen uit de mond van zijn moeder Mathilde Martens.

Zeg kind, wat deed gij op de straat
Men hoord’ u bitter klagen
Het was reeds in den avond laat
Dat gij nog stond te vragen
Wel mijnheer lief hongersnood duurt lang (bis)
Mijn vader zit in het gevang. (bis)

Wat heeft uw vader dan misdaan
Om te zijn opgesloten
Is hij een dief, een moordenaar
Een lage schurk of een barbaar
Neen door zijn zwoegen dag en nacht (bis)
Heeft hij zes kinderen groot gebracht. (bis)

Maar de kracht hem dan begaf
Werd het loon ras afgeslagen
’t Is dan dat hij het lijden zag
Voor zijne oude dagen
En werkstaking in het verschiet (bis)
Bracht ons dan verder in ’t verdriet. (bis)

Als oudste arbeider der fabriek
Werd de plicht hem opgedragen
Te protesteren voor heel de kliek
Om beterschap te vragen
En om zijn rechten en om zijn klacht (bis)
Werd hij voor den rechter gebracht. (bis)

Beschuldigd werd mijn vader dan
Orde en werk te storen
En door verraad van anderen dan
Was gans de zaak verloren
Omdat hij streed voor ons bestaan (bis)
Werd vader naar ’t gevang gedaan. (bis)

Dan kwam voor ons ellend’ en nood
In deze winterdagen
En ’t is daarom dat ik om brood
Zoo laat nog stond te vragen
En nu mijnheer ‘k laat u begaan (bis)
Straf mij ook als ik heb misdaan. (bis)

Wie is de schuld dat in ons land
Zoovele mensen lijden
En dan nog zitten in ’t gevang
Om voor hun recht te strijden
Wel mijnheer ge weet misschien (bis)
Da’s artikel dreihonderdtien. (bis)

Ik heb een kopie op CD van het TV programma BRT uitzending Labyrint dd 14.1.1986 “Luister naar mijn Lied” van Eric Pertz. “Het leven der straatzangers met fragmenten Tamboer-Jacobs- Coppenolle”. Het bevat oa fragmenten Tamboer jaren 30. Roger Hessel en Fernand Lahousse in Oostkerke en Veurne. Vraaggesprek met Marie Tamboer. Totaal zo’n 47 minuten.

Ondertussen vonden we enkele varianten van dit lied, al leert ons dat niets nieuws over de oorsprong…

In het boek “Sara, je rok zakt af” (Cobi Schreijer, 1980, Amsterdam) geeft de auteur volgende toelichting:
“Overgenomen uit een uitgave van Neerlands Volksleven (1967), Het lied in soorten waarin een uitgebreid artikel over het authentieke soldatenlied staat..
Het werd in 1934 in het garnizoen in Arnhem gezongen. Het lied heeft een uitgesproken balladekarakter.
Het lijkt me vreemd dat de soldaten dit zelf zingen, of het gebeurt in een moment van zelfkritiek. Soldaten wordt door onze populaire lied-cultuur toch eigenlijk voorgehouden, dat een echte soldaat meisjes in de steek laat, ‘vaste verkering is toch niks voor een soldaat.'”

De tekst van de eerste strofe is vrijwel identiek. Dan volgt:

2. Wat daar gebeurd is, weet ik niet,
Er werd gevochten.
Totdat zij eind’lijk vonden ’t spel,
Waar zij naar zochten.
Het meisje kreeg toen reuzepijn
Al in haar buikje
Dat zal wel van die vrijer zijn
Uit de kazerne!

3. Maar negen maanden, dag en nacht,
Zijn gauw vervlogen.
Toen ’t meisje haar buikje zag,
Was zij bedrogen!
Zij zag haar vrijer nimmermeer,
ook niet van verre
‘Waar is de vader van mijn kind?’
‘In de kazerne’.

4. Dus, meisjes, luister naar mijn raad,
Kijk uit je ogen!
Ga nooit op stap met een soldaat,
Je wordt bedrogen!
Want alle smoesjes, die ze doen,
Zullen je niet baten:
Ze knopen gauw hun gulpjes toe,
Die rotsoldaten!

En zojuist kregen we een kopie van een handgeschreven versie uit de archieven van de familie De Blick in het Hageland. Daarin een paar aanloopstrofen die in de Nederlandse versies verloren zijn gegaan! Het taalgebruik in deze versie stemt overigens beter overeen met wat we in het algemeen bij de marktzangers tegenkomen, maar gezien de mankementen in het rijm heeft onderstaande versie toch ook een hele reeks van mond tot mond overleveringen achter de rug.

1. Vrienden luistert naar mijn lied,
wat hier gebeurde:
een jonge meid die ging op zwier,
wat zij betreurde.
Den avond viel, zij was kontent,
met kloppend hartje,
’t was om te zijn bij haren vriend,
aan de kazarne.

2. Zij gingen samen naar het bal,
als twee geliefden.
Dansen, springen, zingen, overal,
ja, vol plezieren.
Het meisje dacht aan geen getraan,
ze zag hem gaarne.
’t Wordt dan tijd om terug te gaan,
naar de kazarne

3. Zij gingen wandelen langs de boulevard,
langs donkere wegen,
ne kus van hier, ne kus vandaar,
ze zag hem geren.
Maar eindelijk kwamen ze in de duisternis
onder een lantaarne
aan enen hoek van de blinde muur
van de kazarne

4. Wat daar gebeurde, ge weet het wel,
daar werd gevochten
en op den duur vonden z’het spel
waar zij naar zochten
Het meisje was in geen droefheid
en wier zo blijde
maar nu is zij haar bloempje kwijt
aan de kazarne

5. Negen maanden dag op dag
waren vervlogen
toen zij haren misstap zag,
dat zij was bedrogen
En daar zij nu geen troost meer vindt
moet zij hem derven.
Waar is de vader van dat kind?
In de kazarne

6. Nu jonge meisjes voor het laatst,
ziet uit uw ogen:
verkeert nooit met ne soldaat,
want ge zijt bedrogen
en al die klachten die ge doet
kunnen u niet helpen
want ze doen met haast hun broekske toe,
en ze zijn recht … naar de kazarne.

Ik ben op zoek naar de melodie (indien mogelijk partituur) van het lied ‘de dubbele zelfmoord op de O.L.Vrouwen Toren. Zou destijds gezongen zijn door een zekere mevrouw Ellegiers.
Het refrein begint als volgt :
Vaarwel vrienden zeiden beiden teder
Hierboven zien w’elkander weder
De liefde brengt ons in den druk
Voor ons op aard hier geen geluk

ook even zeggen da Gaston Berghmans – De Jeugd is ne schone tijd(http://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=web&cd=2&cad=rja&ved=0CCUQtwIwAQ&url=http%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3Dw_ohSl2dAJo&ei=ZgNOUK3OO4bO0QXOpYH4DQ&usg=AFQjCNGk8TplNS-NBQWnN_MABNtbLvumQQ&sig2=l6nWWURgGegWGuvOvcLlXw) hetzelfde melodietjes heeft

goedenavond! 🙂
Toch wel, er volgde nog een zin, maar die kan ik mij helaas niet meer herinneren (ben heel toevallig op deze blog gestoten ), ik hechtte er al klein kind ook geen belang aan – helaas, denk ik nu! Eigenlijk is dit cultureel erfgoed! BTW, kennen jullie het ”liedje” , ook op een bestaande melodie, dus van vlak na de oorlog : ”Hitler deed een varken dood, Chamerlain die kreeg een poot, Mussolini, fret macaroni. Hei! ” daar werd een soort dansje bij uitgevoerd, met z’n 2, waarbij men in mekaars tegengestelde arm haakte. Ik woonde toen in Lot, maar mijn Vader werkte sinds zijn 14de in Brussel, met veel Maroliens, vandaar

goedenavond – ik herinner mij nog wel de eerste regel van een andere versie, die door de mensen werd gezongen, toen ik een kind was, paar jaar na WOII : ” ’t was onder de Laeken brug, dat men den Duits versloeg” . Wel in het dialect natuurlijk – en ik ben er altijd van uitgegaan (niet dat ik er veel bij stilstond) dat het om een brug in Laken ging. Ik ben geboren in 1945. Zeer oude Brusselaars (haast je, er zijn er haast geen meer!) moeten deze versie kennen
Groetjes

Hallo, ik heb van mijn ouders de versie geleerd (op dezelfde melodie) “en mijn lief dat es è schelen, è kikt nao min , è kikt nao joen è kik nao vele”… Ik ben nu op zoek of er bij deze tekst uit het refrein ook strofen waren? Enig idee? Alvast bedankt. Hans

Ondertussen is de originele tekst van De Baets wel in ons bezit. Hij is te vinden als ” Ik zou willen da’k ne klijchkop hà ! ” in “Chansonetten en Monologen”, 5e serie, uitgeverij E. Lelong, niet gedateerd (circa 1935) en in “De Cahiers van het Brussels Dialect”, 1996, nummer 2, uitgegeven door de Academie van het Brussels als ” ‘k Wâ da’k ne klachkop hâ”.

Ik ben ne vijand van het hoer!
Ge ziet as da ‘k nuut niks en stop,
En, ’t geen da ‘k hijle zeg ès woer:
‘k Verwens het lest hoer van de kop! …
Pertang, bij mâ mankêer het niet,
Hij ’s wel gevuld, lak da ge ziet,
Mo ‘k zeg zou dikkels oen mijn vrâ:
“‘k Zâ wille da ‘k ne klachkop ha!”

Ne klachkop geeft a ’n air sévèr’,
Dabord, da dèfigurée niet,
In ’t thèoeter op de parterr’,
Zijn ’t al klachkoppe da ge ziet …
Exempel, dâan hier dee doe zit,
Es da ni prop’r, ès da ni wit?
As ek zoe ne kop zien veu mâ
Zâ ‘k wille da ‘k ne klachkop hâ! …

Want, tenez, da’k zoe ne kop hâ
Zonder hoer, zoe bluut as ne knien.
En doer honderd deuzend frank bâ,
‘k Dêe niks nemi, ge zotch het zien …
Ik rei allen doege par koech,
Zonder hoed oen, of zonder moech,
Omdat eederien zegge zâ:
” Ik wa da ‘k zijne klachkop hâ! ”

‘k Verwens het hoer zeg ‘k, zweut of blond,
Niks beter as ‘nen bluute kop,
Dat allien mokt de mensch gezond
Want doe zit gien … voeilegheid op …
Doebâ, ne klachkop ès profijt,
Ge spoert ne kam en ge spoert tijd,
En ’t hoersnije spoerd er nog bâ..
Wel ik wâ da’k ne klachkop hâ!

‘k Hem d’Universiteid gedoen,
En ‘k hem doe dra joer g’étudiêed
Of da ’t hoer op de kop moe stoen,
‘k Hem niks gevonne dee ’t proevêed …
’t Es dus gien blâgu’ as ‘k hijlie zeg:
” Ne klachkop joegt den doenker weg “.
’t Was zonder licht, zoe klêer as na,
Dat eed’rien hêe ne klachkop ha!”