Lied van de klas
Er werd niet alleen op straten en pleinen gezongen of bij het werk of in café, ook in het leger zongen de soldaten wat af. De eentonige marsoefeningen waren verteerbaarder als er op de maat van een lied kon gestapt worden. Een beetje zoals sea-shanties maar dan zonder boot of water.
en het aantal resterende dagen.
Momenteel is de verplichte legerdienst in België niet meer van toepassing, dat is het eeuwenlang wel geweest. Er werden in de Lage Landen ontelbare veldslagen gevoerd, steeds weer andere heersers hadden voortdurend nieuwe, jonge strijders nodig. Na de onafhankelijkheid van België ging dat gewoon door: eerst werd het nodige aantal jongelingen uitgeloot, in 1909 kwam de algemene dienstplicht in de plaats en eind 1992 werd die uiteindelijk afgeschaft. Tussen 1830 en 1992 waren er dus maar weinig soldaten in het leger die daarvoor zelf hadden gekozen en veel spontaan enthousiasme was er niet. Discipline en tucht moesten hier een mouw aan passen, maar de meeste betrokkenen waren maar wat blij als hun dienst er op zat en ze in “volle congé” naar huis konden vertrekken. Tijdens de dienst hielden ze een kalender bij waarop het aantal resterende dagen kon worden afgelezen en als het zover was werd een humoristische “doodsbrief” verspreid met de naam van de afzwaaiende gelukzak. Meer info hierover op de blog Het ABL-History Forum
Rond 1960 zongen ze bij hun vertrek dit lied waarvan we de ontstaansgeschiedenis niet kennen. In de enkele boeken en schriftjes waarin het meestal fragmentair wordt vermeld zien we alleen dat geen enkele bron ouder is dan 1960. We kunnen voorzichtig besluiten dat het van na WOII moet dateren en dat het in het Belgisch leger werd bedacht, afgaande op het vele soldatenjargon van franse oorsprong. De tekst en de melodie van het refrein is letterlijk zoals we die zelf als jonge knaap hoorden zingen door enkele afgezwaaide Chiroleiders circa 1962 – we beschikten toen nog over een feilloos geheugen voor dat soort dingen … – en de strofen hebben we samengesprokkeld uit diverse bronnen want die werden door onze voorzangers overgeslagen. Voor zover nodig voegen we onderaan nog een kleine verklarende woordenlijst toe.
Lied van de klas
Vrienden sta op, de klaroen die heeft geblazen.
Vrienden, sta op, de mooie dag is daar
dat wij voorgoed de kazerne gaan verlaten,
dat wij voorgoed naar ons beminde gaan.
In khakibroek en vest zullen wij floreren,
op onze borst steken wij onze livret1.
Wij zullen ons bij die troep niet meer begeven,
want nu vandaag gaan wij in volle congé2.
En we zijn er van de klas3 en we drinken bier met emmerkes.
Terwijl die arme schachten aan ’t patattenjassen4 zijn
vergeten wij den troep5 en onze droevige dagen.
Dan roepen wij allen gelijk:
smeerlappen ge zijt ons kwijt!
Wij moeten ook geen wapens niet meer dragen
en ons geweer dat staat in ’t magazijn
waarvoor dat wij zoveel droevige dagen
hebben gewerkt op ’t exercitieplein.6
Ook onze zak zullen wij niet meer pakteren7
want latertijd komt hij nog wel van pas
voor d’arme schachtjes die ons remplaceren
ze krijgen ook ons goed en ons bezas.8
Wij moeten ook geen stok of schrim9 meer spelen
de gymnastiek dat doen wij ook niet meer
De corvée10 die zal ons ook niet meer vervelen,
wij gaan naar huis en hebben liberteit.
Wij moeten ook geen khakibroek meer wassen,
geen wacht meer doen of klaar staan op piket.11
Wij gaan naar huis ons burgerkleren passen
en slapen daar al in ons eigen bed.
En nu vaarwel, gij allen, beste vrienden,
doet goed uw dienst lijk wij hebben gedaan.
Gij zult het later wel zelve ondervinden
als ge met uw klas naar huis zult mogen gaan.
En ook vaarwel, gij schoon geburen meisjes,
maak geen verdriet want binnen korten tijd
dan komen er and’re soldaten binnen
die maken dan uw hartje weer verblijd.
1 livret = het verlofboekje
2 volle congé = verlof voor altijd
3 de klas = de lichting
4 patattenjassen = aardappelen schillen
5 den troep, la troupe = het leger
6 excercitieplein = het plein waar marsoefeningen gegeven worden
7 pakteren = inpakken, samenproppen. Elke soldaat had een linnen zak – een “kitzak” – waarin zijn soldatenkledij moest opgeborgen en vervoerd worden
8 bezas = (fr.) besace, schoudertas met flap
9 schrim = uit het duits, verborgen waarnemingspost
10 corvée = taak, dienst. Patattenjassen bv.
11 op piket staan = klaar om bij alarm onmiddellijk uit te rukken
 |
Partituur * Lied van de klas * |
 |
1. instrumentaal
|
8 Commentaren
Interessant! Ik had nog nooit strofes van dat lied gehoord.
Ik kan je zeggen dat het refrein veel ouder is dan de jaren 60.
Gezien de contrasterende melodie zijn de strofes mogelijk minder oud?
Bij Ernest Claes lees ik in zijn autobiografisch boek ‘Ik was student’:
p. 231: ‘Op een maandag, begin september 1908, …’
Op 232 laat hij in hetzelfde tafereel afzwaaiende soldaten dit lied zingen:
‘En we zijn er van de klas
En we drinken nog een glazeke
Terwijl die arme schachten
Aan ’t patatten jassen zijn
Vergeten wij den troep
En zijn droevige dagen
En zingen allen gelijk:
Vivat de liberteit.’
Claes citeert in dat boek nog andere fragmenten van liederen, zonder erbij te zeggen of het om een fragment gaat, of ‘het volledige lied’. We kunnen er dus niet uit afleiden of Claes in zijn tijd meer zong dan alleen het refrein hierboven.
Ik ben dat lied recent ook nog ergens anders tegengekomen, met melodie, ik herinner me helaas niet onmiddellijk waar …
Bedankt, Ben. Ik vermoedde wel dat het refrein veel ouder was maar vond geen oudere versie in mijn liedboeken. Ernest Claes zit daar niet tussen, al wordt hij in sommige liedboeken wel geciteerd!
Ondertussen heb ik nog een versie gevonden in een oud niet gedateerd liedschrift, afgemeten aan de andere liederen in dat schriftje vermoedelijk opgeschreven circa 1930
De onbekende bron waarvan sprake in mijn reactie hierboven is de ‘Encyclopedie van het levende Vlaamse volkslied’ van Gelber. Op pagina 112 in deel 2 vind je dit lied met melodie en twee strofes. Die zijn vierregelig en quasi identiek aan de eerste helft van de eerste twee strofes hierboven.
Ik deed mijn legerdienst in 1958-59. Het lied was toen nog bekend maar niet echt populair meer. De uitdrukking “van de klas zijn” bestond al niet meer, “schachten” waren “bleus”. Patatten jassen deed een machine. Ik denk dat het lied vooroorlogs moet zijn, want mijn vader kende het al.
Ik deed mijn legerdienst in 1969/70 te Siegen in Duitsland en wij zongen het lied toen nog uit volle borst (zowel in de kantine als tijdens de kroegentocht bij onze afzwaai.
Interessant. Mijn vader zong het ook. Hij had zijn dienst gedaan eind jaren ‘50.
Ik ben afgezwaaid in Siegen/Duitsland, in de zomer van ’73 en toen werd dat ook nog gezongen.