Klaasavond
In dit lied stelt Karel Waeri het Sinterklaasfeest aan de kaak als een marteling voor arme gezinnen. De kleuters geloven nu eenmaal in de oneindige goedheid en de onmetelijke voorraad speelgoed van De Sint; het is voor minder fortuinlijke ouders van brave kinderen een quasi onmogelijke opdracht om de rondtrekkende heilige voldoende te sponsoren zodat aan de steile verwachtingen wordt voldaan.
In de tweede helft van de 19e eeuw, toen dit lied werd geschreven, had ons land inderdaad te lijden van langdurige hongersnood met nog wat epidemieën er bovenop. De oogst was verschillende keren mislukt en invoer uit het buitenland was nog geen optie. Velen ontvluchtten het land om in Amerika of Canada hun geluk te beproeven; wie dat niet kon bleef achter in opperste armoede. Waeri overdreef niet in zijn dramatisch relaas.
De melodie wordt in het boek “Kluchtige en politieke liederen van Karel Waeri” niet vermeld, maar het metrum van de tekst komt perfect overeen met “Tone de knecht”. Dat is ook min of meer de melodie die Willy Lustenhouwer noteerde uit de mond van ouderen die het nog konden nazingen, en hij schrijft de tekst toe aan “Cies Knoopelinckx”, wat kan kloppen want dat is een pseudoniem dat Waeri gebruikte als hij zijn liederen publiceerde in “De Vooruit”. Ook Eric Demoen in “A la vapeur, dat heet progrès” verwijst naar “Tone de knecht” als melodie voor Klaas-avond. Walter De Buck gebruikte een andere melodie die hij toeschreef aan Karel Waeri maar die ons te modern lijkt om uit de 19e eeuw te stammen.
De melodie van “Tone de knecht” ziet er niet bij alle bronnen hetzelfde uit, maar ook dat is niet verwonderlijk want noch in de Vooruit, noch in het boek dat zijn zoon na zijn dood uitgaf werden muzieknoten 3 bij de teksten van Waeri gepubliceerd, Lustenhouwer kon enkel noteren wat er een halve eeuw later nog in het geheugen was blijven hangen van gewezen toeschouwers van Waeri. In het land van Waas werd het volgens Walther Van Riet circa 1980 als volgt gezongen:
Klaasavond
“Moeder zie eens wat schoon speelgoed,
dat daar voor het venster ligt!”
riep een knaapje opgetogen,
d’ogen naar een huis gericht,
waar men poppen en Jan Klaassen1
prijken zag in overvloed;
“Moeder”, was de klein aan ’t smeken,
“Koop toch iets, ach moeder zoet!”
“Moeder”, was de klein aan ’t smeken,
“Koop toch iets, ach moeder zoet!”
Kom, mijn kind, laat ons niet kijken,
onzen toestand is zo erg,
heden droeg ik van den huisraad,
’t laatste stukje naar den berg;2
reeds drie eeuwenlange weken,
zit uw vader zonder werk,
en geen bijstand te bekomen
noch van Stadhuis noch van Kerk.
En geen bijstand te bekomen
noch van Stadhuis noch van Kerk.
“Moeder, hebt gij dan geen stuiver,
voor zo’n kleine harlekijn?
Moet dan enkel, al het speelgoed
voor de rijke kind’ren zijn?”
“Ach! Lief kind, ik mag niets kopen,
zusje sterft van hongersnood,
en mijn arme laatste centen
dienen voor een stukje brood.
En mijn arme laatste centen
dienen voor een stukje brood.”
” ‘k Wil dan wachten, lieve moeder,
U bedroeven waar’ te dwaas;
‘k zal dan maar nog eens gaan slapen,
’t is toch morgen Sinterklaas!
Die zal wel rechtvaardig wezen,
morgen is ’t bij ons dan feest,
die vraagt zeker naar geen centen,
en daarbij, ‘k ben braaf geweest!
Die vraagt zeker naar geen centen,
en daarbij, ‘k ben braaf geweest!”
“Zwijgt toch, mijn onnozel schaapken,
gij verbrijzelt mij het hart,
heden zijn wij ongelukkig,
morgen wacht ons diepe smart.
Gij waart immer als uw zusje
lief en zoet in d’arme kluis;
morgen vindt gij, voor uw klaasdag
zelfs geen kruimel brood in huis.
Morgen vindt gij, voor uw klaasdag
zelfs geen kruimel brood in huis.”
 |
Partituur * Klaasavond * |
 |
1. instrumentaal
|
1 Jan Klaassen was een bekend poppenkast figuur
2naar den “berg van barmhartigheid”, het pandjeshuis, want het OCMW bestond nog lang niet.
3 De tekst van dit lied staat integraal in De Vooruit nr. 283 van 4 en 5 december 1886, ondertekend door C. Kn. 
In de editie van 3 januari 1887 staat evenwel een advertentie waaruit blijkt dat er een partituur “met muziek van E.P” (of F.P.) te koop was. Die uitgeschreven partituur zouden we wel eens willen zien…
2 Commentaren
Een andere melodie werd in 1938 genoteerd en opgenomen (!) door Pol Heyns – zie ondermeer de Nederlandse liederenbank.
Heyns heeft zelf dit lied niet uitgeschreven en gepubliceerd; zijn veldopnamen zaten verstopt in het archief van VRT. Een deel ervan is in 2007 gepubliceerd door Wim Bosmans (“Pol Heyns en het volkslied”, met CD, Uitgeverij Peeters, Leuven, ISBN 978-90-429-1859-7) in de heruitgave van het boek “Volksliederen” (1947) van Heyns.
Walter De Buck bewerkte dit lied van Karel Waeri, die zoals gezegd volgens hem niet alleen de tekst maar ook de muziek schreef. Hij nam de eerste drie strofen ongeveer letterlijk over en produceerde vier nieuwe strofen om het gegeven te actualiseren.
De Buck zong dit lied op de B-kant van een singeltje met als A-kant “Morgenliedje”, maar op zijn 14 LP/CD’s staat het niet.