Hij had ‘m doodgetekend voor 50 frank
Marktzanger Leon Vanderplancke heeft vele treffende liederen over Wereldoorlog I geschreven en we hebben dan ook al een handvol liederen van zijn hand op deze website besproken.
Bij dit lied duurt het even eer we doorhebben dat het niet alleen over een gezin in armoe en hongersnood gaat, maar ook over een minder gekend aspect van de wereldoorlog: de oorlogsarbeiders.
Er was de gedwongen arbeid (van de “opgeëisten“) maar er was ook “vrijwillige” arbeid.
De vader van het gezin in dit lied ziet geen andere uitweg dan zich als vrijwillige oorlogsarbeider bij de Duitse vijand aan te melden. Daar kreeg hij vijftig frank voor (dat zou nu grosso modo 500 EUR zijn, een duurzame oplossing was dat dus niet) om zijn gezin van de hongerdood te redden, maar de tekstschrijver vermoedt dat hij hiermee zijn doodvonnis tekende: ofwel zou hij zich moeten kapotwerken, ofwel zou hij na de oorlog als collaborateur worden veroordeeld. Vanderplancke toont in veel van zijn liederen dat hij genuanceerd over het oorlogsgebeuren denkt en hij betoogt onrechtstreeks dat simplistisch oordelen in zwart-wit termen niets oplost.
Ook de melodie van dit lied is verre van simplistisch! Hij schreef zijn tekst op “Les baisers”, een mooie compositie van Vincent Scotto uit 1921.
Hij had ‘m doodgetekend voor vijftig frank
Honger, een vreeslijk wapen;
en vijf arme schaam’le schapen
zitten zonder brood in huis.
Bitter is ’t lijden als ’t brood moest snijden,
zij droegen beiden moed’loos hun kruis.
Ach ’t was roerend toen haar kleinste bad
als moeder geen kruimel over had.
Het harte breekt en baart haar verdriet
want z’is ontroerd als z’hun lijden ziet.
Maar helaas er is geen uitkomst meer,
neen, niemand voelt mee met haar hartzeer.
“Man lief, komt zet u neder”
zo vleide de vrouw hem teder,
“neem moed, mijn liefste Alfred,
‘k heb zonder klagen
al weggedragen,
in enk’le dagen op straat gezet.
Vrouwtjelief, ik bid u blijf bedaard,
uw echtgenoot is een domme lafaard
want ik heb mij aan het Duits gedrocht
ja ter dood getekend en verkocht.
Hier is’t geld en koopt nu maar wat brood,
gered zijn wij van de hongersnood.
’t Was teveel voor ’t moederharte
want de ongedwongen smarte
sprak uit hare tranenvloed.
Zij kon niet spreken,
’t hart was bezweken,
z’had hem bekeken
met verkropt gemoed.
Maar helaas, den stap door hem gedaan,
daar was voortaan ook geen keren aan.
Ach, wie snikt daar zo droevig en luid,
’t gezucht kwam gindse bedstede uit.
In d’armen lag hij van zijne vrouw,
de kind’ren delen hun smart en rouw.
Een Pruis bracht ’t huis in rouwe.
Uit de armen van zijn vrouwe
wordt den vader losgescheurd.
Geen tranen baten,
want langs de straten hadden soldaten
hem meegesleurd.
Moedloos dacht hij aan zijn treurig lot,
werd geofferd door het Duitse rot.
Ondanks het leed en haar droef getraan
werd hij naar Frankerijk weggedaan
en steeds dacht hij aan zijn vrouw en kind,
d’hongerdood had hem geheel verblind.
 |
Partituur * Hij had ‘m doodgetekend voor vijftig frank * |
 |
1. instrumentaal
|
|
2. Les baisers - Lina Tyber 1921 (fragment)
|