De blinde soldaat
Een van de opmerkelijkste innovaties tijdens WO I was het gebruik van chloor- en mosterdgas om de ingegraven vijand netjes (nu ja …) te bewelmen en te vernietigen. Het was de Duitse Nobelprijswinnaar Fritz Haber die de twijfelachtige eer mocht opstrijken voor deze “geniale” vondst, waardoor de strijd zo mogelijk nog meer ontmenselijkt werd dan hij al was.
De gevolgen waren namelijk vreselijk: het chloorgas zorgde voor verbrande longen en de verstikkingsdood, mosterdgas tastte dwars door de kleding zelfs de huid aan. In beide gevallen was er ook sprake van tijdelijke of permanente blindheid. Wie niet meteen door het gas stierf was weerloos en kon door de tegenstander makkelijk worden uitgeschakeld. De krantenkop hierboven moet u wel lezen met het woord “oorlogspropaganda” in gedachten, want zodra ze het konden gebruikten ook de geallieerden gas als wapen.
Blindheid bij soldaten aan het front kon ook andere oorzaken hebben: schotwonden of de erbarmelijke hygiënische omstandigheden bijvoorbeeld. Hoe het hoofdpersonage in het lied blind werd komen we niet te weten en is op zich ook niet belangrijk, de gevolgen zijn dat wel.
Vergelijk dit lied met “De klacht van een blinde soldaat, door zijn vriendin verlaten“: de onfortuinlijke soldaat is in dit geval nog aan het front en mijmert over hoe het zal zijn als hij terugkeert naar vrouw en kind. Een prettig vooruitzicht is het niet, maar hij heeft toch goede hoop dat ze er zich samen wel zullen doorslaan en de gedachte aan de terugkeer naar het liefhebbende thuisfront houdt hem staande. Alleen, zo lezen we tussen de regels, het thuisfront weet nog helemaal niets van de blindheid van papa; hun voornaamste zorg is dat vader ooit levend huiswaarts keert. Of dat lukte en hoe het hen verder verging? Dat laat de auteur in het midden…
Wij vonden tekst en melodie in het boek “Zo d’Ouden Zongen” van Walther Van Riet, een licht afwijkende versie van de tekst staat ook op www.seniorplaza.nl. Roger Hessel vermeldt in “Marktliederen over de “Grooten Oorlog” dat het lied werd gezongen en verkocht door Armand Wittox; de tekstversie die hij publiceert heeft inderdaad een consistenter rijmschema maar ook minder gepaste zinswendingen1, zodat ik betwijfel of Wittox de bedenker is van de tekst, maar hij staat wellicht toch korter bij het origineel dan de “Zo d’Ouden Zongen”-versie die wij gebruiken en hier met u delen.
Van welke populaire wals de melodie werd geleend weten we niet, we zijn niet erg thuis in operette- en dansmelodieën uit die tijd. Van Riet weet het ook niet of vergeet het te vermelden; de melodie werd vermoedelijk opgeschreven zoals ze hem werd voorgezongen maar een perfect muzikaal geheugen hebben gelegenheidszangers zelden.
1 “Nu zal niets hier op aard mij nog verblijden” (eerste refrein bij Van Riet) lijkt me beter passen in de context dan “Nu zal ik voortaan weer op aarde mij verblijden” want reden tot vreugde is er niet! Op een versie gevonden op een anoniem liedblad staat “meer” in plaats van “weer”.
De blinde soldaat
Daar staat in het eeuwige duister
vol smart enen blinden soldaat.
Hij murmelt met een zacht gefluister,
een droevigen trek op ’t gelaat.
Geen vreugde voor mij hier gegeven,
voor mij is de wereld gedaan.
Mij wacht een ongelukkig leven,
geen vrijheid voor mij nog voortaan.
Ik denk aan u, mijn lieve vrouwe,
‘k heb meed’lij met u, arme kind.
Ons wachten nog droefheid en rouwe,
want vader, helaas, hij is blind.
Mocht ik daarom zo dapper strijden,
waarom bleef ik toch niet gespaard?
Nu zal niets voortaan hier op aard
mij nog verblijden.
Maar als de vrede zal wederkeren,
mijn vrouwtje lief, mijn kindje klein,
dan zal ik bij u samen wezen,
uw hart zal dan vol vreugde zijn.
Maar als gij zult zien en zult horen
dat vader helaas niet meer ziet,
dat uw lach hem niet kan bekoren,
dan wordt al uw vreugde verdriet.
Ons wachten nog droevige tijden,
ons leven verwoest bovendien.
Uw lach zal mij niet meer verblijden,
uw wezen zal ik niet meer zien.
Het licht is mij eeuwig ontnomen,
hoe vreeslijk, mijn lijden is groot,
het is erger nog dan den dood,
ons wacht er grote nood.
Terwijl hij daar droef zit te klagen
denkt moeder aan vader zo teer.
Het kindje is reeds aan het vragen:
“Moeder, wanneer komt vader weer?”
“Uw vader, mijn kind, laat ons hopen
en bidden voor zijn wederkeer,
dan zal hij ons suikergoed kopen
als hij in ons huisje keert weer.
Met de handjes samengevouwen
zit het kind daar op moeders schoot.
Zij bidden, het kind en de vrouwe:
“Spaart vaderken toch van de dood.
Ach God, en heb wat medelijden.”
Zo smeekten zij beiden vol vuur.
Maar vader zucht ginds overstuur:
ik ben blind op dit uur.
 |
Partituur * De blinde soldaat * |
 |
1. instrumentaal
|
2 Commentaren
Er staat ook een (onvolledige) versie van dit lied in het boek “Zo werd gezongen” van Alfons De Belie, 1995, Sint-Niklaas (Belsele). Volgens hem is de zangwijze “Martha”.
Tekst nu ook ontdekt op een anoniem liedblad (MUZ0917 verzameling van Leo Coulier) maar geen vermelding van de zangwijze. De tekst is grotendeels hetzelfde, er zijn op het (originele?) liedblad een paar afwijkende zinswendingen.