Wij komen van Oosten

Op de hoes is Tante Lieve omringd door kleutertjes uit de uitzending, niet toevallig naaste familie en hun vriendjes uit Tervuren en omgeving.

Toen ik 4 jaar was kochten mijn ouders hun eerste magische TV-toestel, een unicum in de buurt, de TV-uitzendingen waren nog maar een kleine 3 jaar eerder begonnen. Vader werkte toen bij het persagentschap Belga en hij wou absoluut de nieuwsuitzendingen op “Brussel Vlaams”  én op “Brussel Frans” kunnen zien.

Op donderdagnamiddag was er geen school (op zaterdagvoormiddag wel!) en dan was er een uitzending voor de kleutertjes met Tante Lieve ⁽²⁾ (Simoens – tante Terry was toen nog omroepster) en aansluitend voor de groteren de TV-Ohee-club van Nonkel Bob en Tante Ria. Daar kwamen dus ook de buurjongens en -meisjes naar kijken!

Maar het duurde nog een paar jaar vooraleer we ook ’s avonds naar Schipper Naast Mathilde (1955-1962) mochten kijken want dat was na bedtijd: kleine kindjes moesten toen nog uiterlijk om 19 uur gaan slapen.
Ik herinner me nog altijd levendig een aflevering waarin Sander, Hippoliet en Philidoor van deur tot deur gingen om driekoningenliedjes te zingen, rudimentair verkleed in de 3 wijzen en voorzien van een ingenieus draaiende ster⁽¹⁾ op een bezemsteel gemonteerd.

Zij zongen daarbij: “Wij komen van ’t Oosten, wij komen van ver, à la berdina kosteljon, …” met het intrigerende refrein: “Van cher ami tot in de knie, wij zijn drie koningskinderen, sa pater trok naar Vendeloo van cher ami.”

Dat lied werd door pastoor Jan Bols opgetekend in Werchter en gepubliceerd in 1897. Zelf zegt hij dat het gebruikt werd in een “Boerentoneelstuk” dat in Werchter vele jaren eerder werd opgevoerd (“slechts enkele spelers zijn nog in leven”) onder de titel “Het Groot Spel van de Drij Koningen”.

Van het eerste tussenrefreintje wist hij waar het vandaan kwam: “à la berdina kosteljon” was een typische volkse verspreking van het franse “à la berline, postiljon”, wat zoveel betekende als “naar/met uw berliner-rijtuig, koetsier”.

Ook de belgische “zonnekoning” Leopold II reed rond in een Berline

De Berline was inderdaad een soort “decapotable” paardenkoets, uitgevonden door Philip de Chiese in de 17e eeuw (in Nederland daarom ook een “sjees” genoemd) die ermee van Berlijn naar Parijs placht te rijden. In 1683 kreeg Louis XIV een gouden exemplaar cadeau, een geval van product placement nog voor die term was uitgevonden.

Maar waar de “cher ami” enzovoort vandaan kwam wist Jan Bols niet meteen te vertellen.

Nochtans geeft hij zelf een stuk van de oplossing wanneer hij verwijst naar een ouder driekoningenlied dat hij in boeken van J.F. Willems en Hoffman von Fallersleben terugvond, en dat eveneens te vinden is in “De Marsdrager of nieuwe Toverlantaarn”, Amsterdam, 1754 :

De redelijk nonsensicale tussenzinnetjes zijn allicht een speelse parodie op de vele litanieën en ellenlange rozenkransen die de kerkgangers in die tijd moesten ondergaan.

De lauwerier de Cransio (potjeslatijn voor laurierkrans?) moet ergens in de 18e eeuw verbasterd zijn tot à la berline, postiljon, de cher ami is blijkbaar een verbastering van Jeremie, alias de profeet Jeremias.
Wij zijn drie koningskinderen komt van Karel Konings kinderen , de knie komt van knier, de pater van Vendeloo komt van pater bonne Franselijn.

Volgens Albert Boone s.j. in zijn omvangrijke epos “Het Vlaamse volkslied in Europa”, Lannoo, 1999, is de vorm van het lied een voortzetting van een driekoningen-wiegelied dat in een Leuvens boekje dd. 1570 was terug te vinden:

Driehonderd jaar later weet De Coussemaeker in Frans Vlaanderen een lied op te tekenen waarbij de tekst geëvolueerd is tot:

Wij houden het bij de (licht bewerkte) versie opgetekend door Jan Bols, zoals ze door de kornuiten van de Schipper werd gezongen.

⁽¹⁾ Het Driekoningenfeest is een door de katholieke kerk gekaapt oud “heidens” feest ter verheerlijking van de zon die rond de aarde draait (dacht men), vandaar die draaiende ster! Meer hierover in onze bijdrage over  Dertiendag
⁽²⁾ Lieve Simoens was 1 jaar ouder dan mijn eigen moeder, het was als kleuter dus niet moeilijk om haar als een echte tante te beschouwen!

	Partituur * Wij komen van Oosten *
	1. Wreed & Plezant te Sint-Katelijne-Waver (fragment)

Aanvulling Kerstmis 2021

Pol Heyns heeft zijn opgetekende “Volksliederen” in 1941 gepubliceerd bij de N.V. Nederlandsche Boekhandel te Antwerpen. Hij hoorde nog eens 7 strofen zingen van dit lied (MUZ0193 pag. 166 lied nr 54) en hij registreerde het te Kasterlee op 17-7-1938 bij Jo W., boerin, 69 jaar, en haar dochter.

Wij kregen dat boek cadeau van Jos Peeters uit Heverlee op 12/11/2004 toen we kwamen zingen voor K.B.G Park-Heverlee, waar hij stichter en ere-voorzitter van was.