De zwerver (of “De ellende van den Oorlog”)
In 1919 bracht Willy Derby één van zijn zovele plaatjes op de markt, deze keer gewijd aan “Moeder”.
Overigens maakte Willy Derby in 1926 een persiflage op zijn eigen lied en noemde het “Je moeder alleen“: zelfde melodie, maar deze keer een tekst die de draak steekt met de opkomende emancipatiebeweging én de dolle levenswijze in de jaren voorafgaand aan de grote crisis.
De originele tekst ging waarschijnlijk over zijn eigen moeder, en dat moet niet meer of niet minder dan een heilige zijn geweest.
Hier voor ieder mens in dit leven
Dat heb je’t verloren, hoe of je ook bid
Geen God je zelfs tweemaal kan geven
Dat enigst, dat hoogste, wat voor alles gaat
Die heerlijke beelt’nis, die jou nooit verlaat
Dat heiligst op aarde, hier voor iedereen
Dat is er je moeder, je moeder alleen
Een aandoenlijke tekst (van Ferry) en een al even aandoenlijke melodie (van Derby zelf): het bleek gesneden koek voor een marktzanger uit die tijd om er een tekst over de ellendige gevolgen van de pas geëindigde wereldoorlog op te kleven.
Roger Hessel vond die tekst in het liedjesschrift van Elvira Degrande uit Iseghem en kon het traceren als gedicht door J.C.W. Vos en gezongen door marktzanger Achille Coppenolle. Zelf hebben we het nergens anders teruggevonden.
Het verhaaltje lijkt zeer sterk op een lied over een eerdere oorlog “Voor het heil van het lieve vaderland“. In beide gevallen komt de soldaat als een invalide terug, ongeschikt voor de arbeidsmarkt en door iedereen aan zijn lot overgelaten, ja zelfs uitgelachen omwille van zijn handicap. “Ziet hier dus het lot van een arme soldaat”. Het zal duidelijk zijn dat de tekstdichter niet hoog oploopt met legers en oorlogen…
Wij hebben hier en daar het rijm in de tekst hersteld en de melodie aangepast zodat het laatste zinnetje door onze immer enthousiaste toehoorders kan herhaald worden.
De zwerver
Hij had ginds gevochten aan’t westelijk front
in dagen van strijd en ellende.
Zijn huid was doorschoten zijn kleren geschond’,
niemand die hem ooit nog herkende.
Hij vocht als een tijger, hij streed als een beer,
de oorlog verdierlijkt de mensen zo zeer,
als beesten vallen ze elkander steeds aan,
dat is hier op aarde altijd zo gegaan,
dat is hier op aarde altijd zo gegaan.
Soldaten zij vielen zo dicht als een muur,
het scheen of de aarde hier scheurde.
Kanonnen die braakten geweldig hun vuur,
de vloek van den oorlog gebeurde.
Ook hij viel, getroffen, in de loopgracht neer
als offer gevallen voor koning en eer,
van waar men hem voerde naar ’t hospitaal heen,
hij had nog één oog en hij had nog één been,
hij had nog één oog en hij had nog één been.
Na dagen van smart en geweldig veel pijn
werd hem toen zijn paspoort gegeven.
Bij’t leger daar kon hij niet langer meer zijn,
pensioen had hij weinig gekregen.
Als wrak voor het leven ging daar nu dien held,
door honger en wanhoop ten zeerste gekweld,
bespot nog door velen met een droeve lach,
verwensend den dag dat hij’t levenslicht zag,
verwensend den dag dat hij’t levenslicht zag.
Toch bood hij zijn dienst aan de mensen nog aan,
om pakken, valiezen te dragen.
Bij’t grote station daar ziet men hem nu staan
nog hopend, steeds wachten, niet klagen.
Doch ’t grote publiek, zeer voornaam door hun geld,
dat zag daar niet om, naar dien man, naar dien held.
Bespot nog tenslotte door ’t slijk van de straat,
ziet hier dus het loon van een arme soldaat,
ziet hier dus het loon van een arme soldaat.
 |
Partituur * De zwerver * |
1 reactie
In “Van Zingen en Speule” – deel 5 van “Kroniek van de Kempen” pag. 189 schrijft Harrie Franken dat hij dit lied optekende bij Jan Bruininx in Weebosch. Die scheen de oorsprong niet te kennen. De tekst aldaar wijkt lichtjes af en ook de melodie heeft lichtjes te lijden gehad van een falend geheugen.