De wereld vergaat
“Vrienden ’t is tijd om uw paksken te maken”, een aloude tekst die als inspiratiebron diende voor 1 van de liedjes van de vlaamse meidengroep Lais, waarbij we ons afvroegen waar het origineel vandaan kwam.
Blijkt dat dit lied terug te vinden is op meerdere marktzangersblaadjes en (met notenschrift) in “De Vlaamsche Zanger n°1” (1e druk in 1899).
Het staat ook in de “Verzameling der volledige Kluchtige en Politieke Liederen van Karel Waeri, den Gentschen Beranger”, na zijn dood uitgegeven door zijn zoon in 1899.
Waeri is vermoedelijk de auteur van de originele versie, 9 strofen lang, waarbij in de loop der tijden blijkbaar een paar stroofjes werden … vergeten: in de “Vlaamsche Zanger” blijven er maar 5 over en het zijn ook die strofen die we terugvinden op marktzangersblaadjes en in schriftjes. We zingen zelf ook de 5-strofe versies, ondermeer omdat we geleerd hebben uit eigen ervaring en uit proefondervindelijk onderzoek in Usability Labs dat de meeste mensen tegenwoordig meer dan 5 strofen, meer dan 5 knopjes, meer dan 5 keuzes als “teveel” ervaren. We leven nogal gehaast natuurlijk…
Hier de weggemoffelde stroofjes uit de versie van Waeri:
‘k Laat heel den boel aan den prijs van ’t faktuur,
Ik ben van zin in mijn hemde te loopen,
’t Is nog te goed voor het water of ’t vuur,
Ja ‘k ga subiet mijn vioole verpanden,
Wijl ons het werken voor niets meer en baat,
‘k En neem geen stukske niet meer in mijn handen,
Aangezien toch nu de wereld vergaat.
(str. 6 ) ‘K en wil mijn stoelen ook niet meer doen vlechten
’t En is de moeite nu toch niet meer weerd.
Niemand en zal voor mijn meubels nog vechten
Daar ’t hemelsch vuurwerk toch alles verteert.
‘k Blijf met mijn slordige kleeren aan loopen,
’t Kan mij niet schelen wat of g’er van praat,
‘k En zou niet geeren nog nieuwe gaan koopen,
Aangezien toch nu de wereld vergaat.
(str. 8 ) Wroeten en zorgen en zagen en klagen,
steekt dat maar allemaal uit uwen kop,
Beter is ’t van daar uw broek aan te vagen,
Zet er maar liever ne martiko op.
Waarom u nog te vermoeien met werken,
Zuipt u maar zat als nen oude soldaat,
Legt u te slapen en ronkt als een verken,
Aangezien toch nu de wereld vergaat. (bis}.
(str. 9 ) ’t Is niet meer noodig nog branden te blusschen,
Daar ’t hemelsch vuur toch geen hutteken spaart ;
Schiet nu maar al hulder poer naar de musschen,
Wanneer de koning nog oorlog verklaart.
En voor het sluiten mijnheeren, mevrouwen,
Peinst op den zanger en schiet hulder zaad,
Gij moet de kluiten zoo vast niet meer houwen,
Aangezien toch nu de wereld vergaat (bis)
Eigenaardig dat ook die laatste strofe sneuvelde: de zanger doet op het eind een duidelijke oproep naar zijn publiek om hem vorstelijk te belonen, en dat is toch waar elke marktzanger op uit was? Of was de openlijke kritiek op de koning hen iets te link en dierven ze dat niet te publiceren, uit schrik dat de burgemeester hun liedblad zou verbieden?
Waeri was zeker en vast beïnvloed door een andere vlaamse zanger die eerder al talloze sociaal bewogen liederen dichtte en te boek stelde: Napoleon Destanberg. In het boek “Al de liberale liedjes en gedichten van Nap. Destanberg 1846-1866” (gratis te lezen via Google Books) vinden we ook een lied met als slagzin “de wereld vergaat” waarvan het tekstritme heel erg lijkt op die van Waeri.
Napoleon Destanberg – 1e van 7 strofen
De zangwijze “En de wiege gaat ” verwijst uiteraard naar een ouder lied en dat vonden we met enige moeite terug via “De Nederlandse Liederenbank” waar het lied “De wiege ” werd gearchiveerd. Op zijn beurt verwijst dat weer naar een andere, nog oudere zangwijze.
Die “Sapperdeboeren” (zoals genoteerd door Ate Doornbosch) lijkt van héél ver een beetje op de melodie die we voor “De wereld vergaat” terugvonden: het is in elk geval ook een walsje. De volledige titel zou “Sapperdeboeren wat heb ik een leven” moeten zijn, want zo wordt het vermeld als zangwijze bij het lied “Mijne levensschets” (A. De Weerdt, 1862) in het boek “Arm Vlaanderen zingt” van Dirk Wilmars.
Onze versie van “De wereld vergaat” is vooral gebaseerd op de partituur van “De Vlaamsche Zanger” en op de versie genoteerd door Willy Lustenhouwer.
Bij Waeri is er geen sprake van een weerkerend refrein; zoals in zijn tijd gebruikelijk werden de laatste zinnetjes van elke strofe herhaald om het publiek de kans te geven ook iets mee te zingen. Bij de “remakes” uit de 20e eeuw is er wel een refrein bedacht, met passende melodie.
De wereld vergaat
Vrienden ’t is tijd om uw pakske te maken,
doe maar uw potten en pannen bijeen
Tracht als ge kunt nog wat vreugde te maken,
vreugd’ en verdriet blijven ’t langst op de been.
’t Aards firmament begint reeds te verdoven,
’t schijnt dat de zon en de maan ons verlaat.
Niemand verplicht ik nog mij te geloven,
maar ’t is de roep dat de wereld vergaat
Dat hij vergaat, dat hij vergaat, dat de wereld vergaat…
Dat hij vergaat, dat hij vergaat, dat de wereld vergaat.
Sommigen zeggen, ’t is triestig om horen,
dat heel het mensdom zal worden verbrand.
Anderen zeggen, men zal ons versmoren,
’t een en het ander ’n is nie plezant.
Maar kwam een zondvloed het mensdom te temmen,
’t ware een waterplas midden de straat,
mannen en vrouwen, ge zoudt ze zien zwemmen,
als door het water de wereld vergaat.
Honden en katten en muizen en kraaien,
God, wat zal dat toch een hutsepot zijn,
als wij op ’t vuur van de hel zullen braaien,
al ondereen als een portie konijn.
’t Ware verduiveld wat fel overdreven
ons te behand’len als vis of gebraad,
’t is om te schrikken, te schudden, te beven,
als g’er aan denkt dat de wereld vergaat.
Waar toe nog goed ons te wassen, te scheren,
waar toe nog goed ’n schoon hemd aan te doen?
Laat ons maar drinken en laat ons maar smeren,
kom, laat ons nog een fortuintje op doen.
Toe, Jan, gij moet mij wat kiekens gaan halen,
kiekens toch lopen genoeg op de straat;
het is onnodig er voor te betalen
want het staat vast dat de wereld vergaat.
Eindelijk moest het er toch eens van komen,
’t werd ons voorspeld door de ster met ’n steert, (1)
maar ‘k heb gelukkig mijn voorzorg genomen,
mijn laatste frank is goddank al verteerd.
Ben ik gedwongen wat schulden te maken,
zet men mij heden of morgen op straat,
‘k lach er wel mee want het kan mij niet baten,
iedereen zegt dat de wereld vergaat.
 |
Partituur * De wereld vergaat * |
 |
1. De wereld vergaat
|
2 Commentaren
Wat heerlijk dat ik -natuurlijk toevallig!- hier op uw site terecht kom! Ik smul gewoon van die dingen. Ik ben van plan om met een groep kinderen het verhaal van Noach en de ark te spelen, en wou er een stuk van het lied in verwerken, zoals ik het ken door Laïs gezongen. Maar wat een schat vind ik hier! Zeker bruikbaar! Hartelijk dank! En bovendien nodigt de site mij uit om ook weer verder te surfen, op zoek naar andere schatten (oude liedjes met een knipoog) die ik mijn kinderen kan aanleren. Ik geef les op een steinerschool, in de derde klas, en we hebben nog een hele ambachtenperiode voor de boeg. Dus misschien vind ik via uw informatie wel liedjes voor (of door) smidjes, scharenslijpers, pottenbakkers, kleermakers… Maar eerst mijn toneel nu, daar moet ik nu eerst mijn aandacht op richten…
Vriendelijke groet,
Veroniek
Laïs (en hun entourage) heeft zich indertijd niet de moeite getroost om de originele melodie op te zoeken en te bewerken, maar ze hebben er wel iets leuks van gemaakt.
Wat ambachten betreft: er zitten in mijn archief twee boekjes met veel oude liedjes over (eveneens oude) beroepen. Opgelet: in zeer veel gevallen hebben die liedjes een erotische dubbele bodem, al is die betekenis voor ons dikwijls verloren gegaan. Zo is het molenarinnetje in het liedje van het loze vissertje en in andere liedjes eigenlijk een vrouw van lichte zeden, de scheresliep een vrouwenversierder, de jager die een jong konijntje of een haas schiet in feite een “bospoeper” enzovoort. Daarnaast zijn het dikwijls spotliedjes die bepaalde stereotiepen versterken: molenaars zijn dieven, zeelui hebben in elke haven een lief, advocaten zijn onbetrouwbaar, boeren zijn … boeren.
De boekjes zijn allebei van dezelfde auteur:
“Stroop om te zweten, beroepen en ambachten in het Oud-nederlands lied”, M.A. Prick van Wely, N.V. UITGEVERIJ W. VAN HOEVE ‘S-GRAVENHAGE, Kramers Pocket GKP 55 Helaas, enkel tekst met overal wel een wijsaanduiding maar het gaat dan om (andere) liedjes van pakweg 300 jaar geleden.
“Roem van Amsterdam, het dagelijks leven van weleer in liederen bezongen”, Max Prick van Wely en Chris Rabe, DE TOORTS, Haarlem, 1982, pag. 70-100 gaat over beroepen, deze keer wel met notenschrift.
Beide boekjes bevatten ook zeer veel illustraties afkomstig van oude prenten en schilderijen. Ik heb er ook PDF-versies van.
Daarnaast staan er natuurlijk ook heel wat liedjes over oude (vlaamse) beroepen in de gekende (?) boeken van Snellaert, Van Duyse, De Coussemaeker, Peeters enzovoort. En … er staan er inderdaad reeds enkele op deze site, afkomstig van marktzangers: de lustige velomaker, het loon van den arbeid, het nieuwe lied van den schareslijper, lied van de herderin, mijnwerker 108, de nachtwacht, lied van de fabriekwerker, …
Maar kinderliedjes zijn dat niet.