250 jaar geleden …

werd Ludwig von Beethoven (1770-1827) geboren. In Bonn, hij was dus een Duitser  net zoals zijn vader Johan die eveneens in Bonn het levenslicht zag.
Zijn grootvader Ludovicus Van Beethoven (1712-1773), orgelist en koorzanger in het Kabinet van de Keurvorst in Keulen, was echter in Mechelen op de wereld gekomen en alle andere voorvaderen leefden en werkten eveneens in wat nu de provincies Vlaams-Brabant en Antwerpen zijn. Maar ten tijde van Ludwig bestond België nog niet en zijn voorgeslacht leefde dus in “de Nederlanden” of in de “Zeventien Provinciën”…

90 jaar geleden, op 16 december 1930 was zijn geboortedag al 160 jaar voorbij en te dier gelegenheid schreef de Nederlandse krant “De Tijd” een stukje over hem want hij was “een telg van een Nederlandsch geslacht”. Strikt genomen klopt dat wel – toen België onafhankelijk werd was Beethoven al 3 jaar overleden –  maar het geeft mij toch ook de indruk dat de Nederlanders de betwiste onafhankelijkheid van België  honderd jaar later nog steeds niet verteerd hadden. En, zoals dat nu ook nog steeds het geval is, iemand werd met trots aan een Nederlandsch geslacht toegevoegd als de persoon beroemd of op zijn minst verdienstelijk was. Schavuiten en scheve schaatsrijders kwamen daarvoor niet in aanmerking.

Beethoven was niet te beroerd om volkse melodietjes te  bedenken en zijn oor te luisteren te leggen bij de “bänkelsängers” zoals de marktzangers in Duitsland werden genoemd. Hij heeft het nooit geweten maar de eerste twee maten van zijn beroemde 5e symphonie werden jarenlang keihard en tot in den treure ten gehore gebracht tijdens wielerwedstrijden.

Met dank aan Rodania dat sinds kort opnieuw dat oude bandje (of een gedigitaliseerde versie) in het wielerpeleton laat horen.

Ons eerbetoon alhier is eerder te danken aan een (verre) familieband en dient tegelijk om enkele hardnekkige geschiedkundige kwakkels te ontmaskeren.

In het krantenartikel van “De Tijd” 16/12/1930 lezen we bijvoorbeeld letterlijk: “Lodewijk van Beethoven sproot uit een geslacht van Antwerpse kleermakers, dat oorspronkelijk zou stammen uit Leefdael bij Leuven. Hij is dus niet minder een zoon der Nederlanden dan Joost van den Vondel of Pieter Pauwel (Rubens), voor wie evenzo de West-Dietsche bodem geboortegrond was.”

“Oorspronkelijk”, tja, het hangt er maar vanaf hoever je teruggaat in de tijd…

Zijn bet-overgrootvader Cornelius van Beethoven (20/10/1641-29/3/1716) was 129 jaar eerder inderdaad in de Sint-Pieterskerk in Bertem gedoopt (en niet in de bij zijn geboortehuis gelegen kapel van Sint-Verona in Leefdaal of in de Sint-Lambertuskerk aldaar: de pastoors van Bertem en Leefdaal betwistten in die tijd mekaars aanspraken op de parochianen van Sinte Froene)

In latere akten wordt deze Korneel nu eens timmerman dan weer handelaar in kaarsen genoemd. Hij verhuisde naar Mechelen waar zijn 3 zonen werden geboren. De jongste, Michiel (1684-1749), geen kleermaker maar een bakker, verhuisde naar Bonn. Michiel’s zoon Ludovicus (1712-1773), opa van Ludwig, geboren in Mechelen, was dus muzikant maar had zeker niet de hand in de muzikale opvoeding van zijn wereldberoemde kleinzoon. Die was immers amper 3 jaar oud toen opa stierf.

Terug naar de oorsprong: de vader van Cornelis was Mark Van Beethoven (°1601 Boortmeerbeek +1671) die in Boortmeerbeek huwde met Sara Haesaerts(°1606 Nederokkerzeel +1653). Hun 5 kinderen werden gedoopt in Boortmeerbeek, Leuven, Bertem (Leefdaal) en Nederokkerzeel. Er werd dus vaak verhuisd, vermoedelijk om schuldeisers te ontlopen.

De oudst gekende rechtstreekse voorvader van Ludwig was Jan die circa 1500 in Kampenhout leefde.

In Leefdaal waren (ooit) heel wat Van Beethovens. Dat kwam omdat (een andere) Jan Van Beerthoven (1601-1674) uit Kampenhout in 1634 te Leefdaal huwde met Catharina Ruelens en hun zeven kinderen op hun beurt ter plekke het nageslacht voortzetten. Maar zij kwamen van een andere tak dan Ludwig: hun gemeenschappelijke voorvader Arnold (Aart) van Beethoven (1535-1610) was namelijk tweemaal gehuwd.

1) Ludwig  was een nazaat van Aart die in 1567 huwde met Josijne Van Vlasselaer (1545-1595). Josijne werd verdacht van toverij en belandde in Brussel op de brandstapel. Toevallig stelde dat de meier van Kampenhout – een zekere van Spoelbergh, ondertussen een familie van miljardairs – in staat om de eigendommen van de “heks” aan te slaan en aldus Aart te ruïneren.

2) De “stokoude en invalide” Aart (hij was toen … 65 jaar) hertrouwde in 1600 met Pierijne Geerts en hun zoon Jan kwam door huwelijk dus in Leefdaal terecht. Die zorgde voor een ruim nageslacht zodat Petronella Van Beethoven (1754-1806) een bet-bet-overgrootmoeder van mijn vader werd en Anna-Catharina Van Beethoven (1788-1846) zijn bet-overgrootmoeder, terwijl Anna-Maria Van Beethoven (1757-1831) de bet-overgrootmoeder van mijn moeder was.

Momenteel is de naam Van Beethoven uit Leefdaal verdwenen, de laatste telg aldaar met die familienaam  was Germaine Sophie, geboren in 1927⁽¹⁾. Omdat kinderen tot voor kort nu eenmaal enkel de familienaam van de vader⁽²⁾ konden voortzetten … tenzij de moeder ongehuwd was, maar dat was eerder uitzonderlijk.

 Bronnen:
* "Duizend Van Beethovens", E.Malcorps in Eigen Schoon & De Brabander, 1959
* eigen opzoekingen in kerkregisters via https://search.arch.be/nl/tips/98-parochieregisters

⁽¹⁾ Overleden exact 9 maanden na publicatie van deze bijdrage.
⁽²⁾ In stambomen blijft de naam van de moeder niet voortleven in de kinderen. Dat heeft wellicht te maken met de tot in de late middeleeuwen levende overtuiging dat de biologische rol van de vrouw bij de conceptie van een nieuw leven nogal beperkt was! Men dacht dat de man volwaardige mini-mensjes aanmaakte en dat de vrouw alleen maar een soort van couveuse was waarin dat mini-mensje zich kon ontwikkelen tot een levensvatbaar kind. In die optiek is er dus “bloedverwantschap” tussen de vader en de kinderen, niet met de moeder, met alle gevolgen vandien inzake erfwetgeving en dergelijke. Onvoorstelbaar vinden wij nu. Toen niet. In één van de eerste pauselijke concilies werd zelfs gedebatteerd over de vraag of ook vrouwen een onsterfelijke ziel hadden, maar misschien was dat één van de vele truukjes om vrouwen te kunnen weren uit het priesterambt.