Ik heb gedroomd
In het boek “Uit het leven van Frans Lamoen, verteld door hemzelf”, in 1949 uitgegeven door John Lamoen, vernemen we dat de bekende Antwerpse volkszanger en humorist tijdens de Eerste Wereldoorlog werkte bij het Rode Kruis, eerst in Antwerpen, daarna in Nederland. Hij suggereert dat hij het lied “Ik heb gedroomd” daar meermaals heeft voorgedragen.
Alle liederen in dat boek zijn zogezegd door Frans Lamoen geschreven, maar we hebben er toch een paar in ontdekt die met volle zekerheid niet door hem werden bedacht … Is dit hier ook het geval?
In “Ik heb gedroomd” beklaagt hij zich over de zogenaamde westerse beschaving die tijdens de oorlog niets voorstelt. In zijn droom komt hij ook in Afrika, waar hij de plaatselijke bevolking1 wil helpen beschaven. Maar die moeten van die zogenaamde westerse beschaving met zijn vreselijke oorlog niets weten.
Afwijkende versies van dit lied werden door Harry Franken opgetekend in Nederland:
"Dit lied, dat ontstaan is tijdens de oorlog van 1914-18, stelde ik samen uit optekeningen bij Jan Bruininx te Bergeyk-Weebosch en Tijntje Plompen te Vakenswaard. Bovendien vond ik het lied op een marktbriefje te Zeelst."
Zou het daar via Frans Lamoen zijn verspreid? Of is het omgekeerd?
Franken weet dat de melodie gebaseerd is op “De liefelijke meid van hierover”. Dat blijkt na enig speurwerk gemaakt te zijn als “De meid van hierover” door Frans De Cort (1834-1878), een geboren Antwerpenaar, en gepubliceerd te Brussel in zijn bundel ZingZang (1866), met notenschrift. De melodie die Franken optekende lijkt daar inderdaad op, wij namen het origineel (?) als basis. De keuze van een melodie van een lied geschreven door een Antwerpenaar maakt het dan toch weer plausibel dat Lamoen de tekstschrijver is van dit oorlogslied.
In de in Nederland opgetekende versies zijn er twee strofen meer dan in het origineel (?) van Lamoen: die sleuren Satan er bij met rammelende rijmen, we laten ze vallen…
Ik heb gedroomd
God dank ik ben wakker, ‘k heb ak’lig gedroomd,
’t was alsof de wereld ging onder.
Een vuurgolf, en bloed had bij beken gestroomd,
geweer en kanonnengedonder.
Ik heb in die roes, bij ’n loopgraaf gestaan,
en zag levens in massa daar minderen
van’t puik onzer mannen, de schrik greep me aan,
ik dacht aan hun vrouwen, hun kind’ren.
Wat zijn wij, “modernen”, vooruit nu gegaan,
wat zijn we beschaafd, alle Goden!
Per uur, komt ’t getal der gekwetsten te staan
op duizend, en evenveel doden!
En iedere soldaat vecht voor d’eer van z’n land
als razende gekken, de meesten.
Nam soms die beschaving niet weg ons verstand,
of zijn we krankzinnige beesten?
Zo ben ik, in m’n droom, in Afrika verdwaald,
Bij’n Zoeloe of Kaffer geheten.
“Ik kom je beschaven!” riep ik, “jij betaalt”
toen heeft die mij vreselijk verweten:
“Blijf jij in Europa” zei hij, “bij je soort,
daar zwijgt reeds de stem van de rede,
Dààr waar gij uw broers, uw kinderen vermoord,
Laat ons hier maar liever in vrede.”
“Wat wilt ge beschaven? Wat spreekt gij van eer?
Gij blanken, gij komt uit den boze.
Terwijl g’op het slagveld miljoenen slaat neer,
bestrijdt ge de tuberculose!
Hier lenigt g’ellende en dààr stookt ge vuur,
ge spreekt van verlossing der slaven,
Schijnheil’ge komedie, dat noemt ge “cultuur”?
Ga liever Europa beschaven!”
1 De beschrijving van de Afrikaanse bewoners is in onze ogen niet politiek correct; ten tijde van WO I was er wat dat betreft geen vuiltje aan de lucht …
 |
Partituur * Ik heb gedroomd * |
 |
1. instrumentaal
|
Aanvulling 3 juli 2017
Enkele leden van “De Kerkpoort Clochards” uit Berg (Kampenhout) maken er ons attent op dat dezelfde melodie gekend is als “Die Lore am Tore“, een 19e eeuwse compositie van de hand van Friedrich Silcher (1789-1860). Waarvoor dank!
Verder speurwerk leert ons dat de tekst van “Lore” in 1764 werd geschreven door Heinrich Christian Boie (1744-1806). Die tekst is dan weer een vertaling van het gedicht “Pretty Sally in our Alley” van Henry Carey (1687-1743).
Frans De Cort weet in zijn bundel “ZingZang” inderdaad dat het een “Duitsche melodie” betreft maar verder niets. Zijn tekst is geen vertaling van “Pretty Sally” of “Lore” maar ademt wel dezelfde sfeer.
Op YouTube vonden we o.a. deze uitvoering van de Duitse versie: