Vrees’lijk drama te Leefdaal (april 1933)
Jachtwachter: Heb jij daar geen konijn onder je vest?
Stroper: Konijn? Welk konijn? Oei, weg, vuil beest !
In de gedigitaliseerde kranten van de periode 1870-1914 krioelt het van hevige schermutselingen tussen jachtwachters en stropers. Niet zelden vielen er doden, maar omdat beide partijen1 zich het liefst in stilzwijgen hulden kon het gerecht niet veel van deze vecht- en schietpartijen ontrafelen: de stropers waren volgens de gangbare wetten altijd in overtreding en bleven dus liefst ver van gerechtsgebouwen.
Er zat ook dikwijls meer achter dan simpelweg het betrappen en verjagen van stropers, zoals in het beroemde geval van Hector De Zutter en jachtwachter Camiel Dierickx uit Beernem, waar Tamboer uitvoerig heeft over gezongen, met omvangrijk geldelijk gewin voor de liedjesmaker tot gevolg.
’t Moet zijn dat stropen een lucratieve bezigheid was, want dat stropers altijd “uitgehongerde arme mensen” waren die alleen maar wat kruimeltjes van de rijken stalen lijkt ongeloofwaardig gezien de enorme risico’s die werden genomen en de hardnekkige manier waarop beide kampen mekaar bestreden.
Ook in Leefdaal moet zich zo’n drama hebben afgespeeld. Op een anoniem liedblad gedrukt bij A. Van Peteghem te Sint-Amandsberg – die was waarschijnlijk ook de zanger – vonden we een tekst getiteld “Zangstuk op het vreeslijk Drama te Leefdael” zonder melodieverwijzing. Bewonder de creatieve spellingsregels …
Van datzelfde liedblad bespraken we al eerder het lied “Men mag niet te goed zijn voor de meisjes” op de wijze van “Ville d’amour” alias “Das ist die Liebe der Matrozen” uit 1931. Bijgevolg is het liedblad in 1931 of later uitgebracht. Omdat marktzangers, wat rampen en misdaden betreft, probeerden de actualiteit op de voet te volgen om andere media de loef af te steken, moet het beschreven “Vreeslijk drama” dus ook in of na 1931 gebeurd zijn, en we hebben een vermoeden wie de vaag beschreven jachtwachter zou kunnen geweest zijn. Behalve de vermelding “in Leefdael aan den boschskant” bevat het lied geen controleerbare data of namen.
Volgens de liedtekst trok een gewapende pachter naar een bos – alle bossen in Leefdaal zijn/waren in privé-bezit – in gezelschap van zijn zoontje. We mogen dus aannemen dat die pachter zelf ook nog redelijk jong was.
Er wordt ook niet gezegd wat ze van plan waren, maar reeds in het eerste refrein schieten pachter en wachter naar mekaar. Waarom? Werd de pachter betrapt op stropen? Allicht, je gaat zo maar niet met een geweer wandelen in het bos, maar het lied spreekt zich hierover niet duidelijk uit. Wie begon? De tekstschrijver weet het niet of zwijgt ook daar liever over. Feit is dat jachtwachter en pachter beiden gewond geraken, zo vernemen we in de tweede strofe. Daarna verdwijnt de jachtwachter uit het verhaal want het hele drama speelt zich verder af bij de weggevluchte pachter.
In het tweede refrein wordt duidelijk gemaakt dat ook het zoontje geraakt is. Zijn vader is blijkbaar helemaal ondersteboven van het gebeuren en van zijn eigen onverantwoord gedrag: hij verlaat met een smoesje de kamer en berooft zichzelf van het leven. Om het drama compleet te maken wordt ons op het eind van het lied verteld dat het zoontje naar de kliniek werd gebracht en daar vecht voor zijn leven.
Vreeslijk drama te Leefdaal
Een droevig geval komt gebeuren
te Leefdael aan een boskant,
dat iedereen komt te betreuren,
het blijft in ’t geheugen geplant.
Een pachter en zoon uitgetreden
met enen geweerloop belaan.
Zijn zoontje die was zeer tevreden
omdat het mocht medegaan.
Maar pas al in het bos
zagen zij de wachter komen
en een geweerschot klonk los
dan hebben zij de vlucht genomen.
De pachter schoot nu menig keer,
de wachter schoot dan ook weer,
zo werden zij al op het lest
beiden gevaarlijk gekwetst.
Er kwamen nog schoten ’t ontploffen,
de wachter lei zich op de grond
maar hij werd nu ook zwaar getroffen
en in de borst zeer erg gewond.
De wachter heeft dan ook besloten:
“Ik verkeer al in groot gevaar”
en dan heeft hij terug geschoten,
de pachter vluchtte weg van daar.
En toen hij aankwam thuis
kwam hij zorgvuldig verklaren:
met de zoon is het niet pluis,
we zijn samen aardig gevaren,
leg hem dan maar zonder verlet
met goede zorg op het bed.
In tussentijd deed hij verstaan:
ik zal me gauw wassen gaan.
De pachter was nu weggebleven,
ze hadden hem nergens gehoord.
Ze hebben zich op zoek begeven,
ze vonden hem daar aan een koord.
Hij dacht: ik kan geen hulp verwerven,
mijn wonden zijn zeer erg en groot,
en dus besloot hij om te sterven,
zo bracht hij zichzelve ter dood.
Voor een konijn of haas
moet zo een drama gebeuren,
zo iets is wreed en dwaas,
een huisgezin zit nu te treuren.
Het zoontje ligt in het gasthuis,
zijnen toestand is niet pluis,
de wonden zijn bij hem zo groot,
hij is er in stervensnood.
 |
Partituur * Vreeslijk drama te Leefdaal * |
 |
1. eigen melodie
|
1 Aan de ene kant was er de stroper die bij een mogelijke rechtsgang zoals gezegd ongetwijfeld het pleit verloor; aan de andere kant was er de jachtwachter, in dienst van een vermogende en (dus) in hoog aanzien zijnde grootgrondbezitter, dikwijls van adel. Die wou ook liever geen proces, en al zeker niet als er langs stroperskant gewonden of zelfs doden vielen. Bovendien waren de stropers meestal ook pachters van de grondeigenaar; zelfs als de jachtwachter zou veroordeeld worden riskeerde de stroper vanwege de grootgrondbezitter een de facto veroordeling tot de bedelstaf.
Aanvulling 26-11-2015
Ondertussen vonden we wel een krantenbericht in “De Halle”, 7 mei 1933. Dat laat ons toe om het liedblad ook in dat jaar te plaatsen, al komt het relaas in de krant niet overeen met de bezongen feiten: de “journalist” maakt een fantasierijke samenvatting. Wat wel klopt is dat de vermeende stroper vader was van 4 kinderen: stiefzoon Emiel (1920-1933) en Maurits (1928-2007), Bertha (1925-1989) en Irma.
Krant “De Halle, Katholiek Weekblad van leper”. – zondag 7 mei 1933 pagina 4 – de “zondag” in het artikel moet dan 30 april 1933 zijn.
Aanvulling 14 juni 2016
We vonden nog een krantenartikel terug, ditmaal in de “Limburger Koerier” van 11 mei 1933. Daarin wordt nog een ander relaas van de feiten gegeven: het slachtoffer (alle betrokkenen worden voluit bij naam genoemd) zou helemaal geen stroper zijn geweest maar met zijn 13-jarig stiefzoontje te voet op de terugweg zijn geweest van een familiebezoek in Korbeek-Dijle en zou daarom een (privé)bos “gepasseerd” zijn. De krant suggereert dus dat de jachtopziener zich gewoon had vergist. Nochtans stelt dit krantenartikel – zoals het lied – dat de (wel/niet) stroper zelfmoord pleegde (waarom dan?) en dat het stiefzoontje zwaargewond (‘zijn toestand is hopeloos’) in de kliniek werd opgenomen. Het geweer van de stroper werd volgens dit krantenbericht niet teruggevonden, maar de gendarmen vonden wel enkele lege hulzen op de plaats van het treffen die niet van de jachtwachter afkomstig waren…
De liedzanger lijkt ons dus beter geïnformeerd te zijn dan de gazetten!
1 reactie
Na nog wat opzoekingen: grootste slachtoffer in deze zaak was waarschijnlijk Alexandrine De Kelver (1895-1986) (alias “Riene van Belle”, dochter van Isabella Van Bruystegem). Zij was de moeder van het 13-jarig jongetje waarvan de vader kort na de geboorte was overleden. Zij hertrouwde in 1924 met Theophiel Van Elsen uit Loonbeek, kreeg nog een zoon en 2 dochters met hem maar na 9 jaar huwelijk was ze dus ook haar tweede man en haar eerste zoon kwijt door dit jachtongeval en ze bleef alleen achter met 3 kleine kinderen. Ze is 53 jaar later als weduwe gestorven.
Foto genomen 5 jaar later op een gouden bruiloft in 1938: de dubbele weduwe