Den Boemlala
Nog zo’n liedje dat wij in the seventhies leerden kennen via de fonoplaten en concerten van “De Kadullen”, maar dat al veel eerder populair en wijdverspreid blijkt te zijn: “Jef speelde liever op den boemlala”.
Is ze ziek? Laat ze ziek, dat ze maar rap genezen is.
En Jef ging niet naar huis,
en Jef ging niet naar huis want:
REFREIN:
Jef speelde liever op den boemlala
den boemlala den boemlala
Jef speelde liever op den boemlala
den boemlala
Jef ge moet naar huis toe gaan a vrake die is dood. (bis)
Is ze dood? Laat ze dood! Z’heeft me al lang genoeg ge…pest.1
Jef ge moet naar huis toe gaan a vra is in de kist. (bis)
Is z’in de kist, laat z’in de kist, zorg dat ze goed genageld is.
Jef ge moet naar huis toe gaan a vra is in de kerk. (bis)
Is z’in de kerk, laat z’in de kerk, dan heeft meneer pastoor zijn werk
Jef ge moet naar huis toe gaan a vrake is in’t graf (bis)
Is z’in ’t graf? Laat z’in ’t graf, dan ben ekik er voorgoed vanaf
Jef ge moet naar huis toe gaan a vrake is in d’hel (bis)
Is z’in d’hel? Laat z’in d’hel dan heeft den duvel ook zijn spel
 |
Partituur * Jef speelde liever op den boemlala * |
 |
1. versie van De Kadullen (fragment)
|
Eigenlijk had dit lied oorspronkelijk helemaal niks met een “boemlala” te maken, die is er later bijgekomen.
Wat is een “Boemlala” ?
Op de foto2 vooraan de bespeler van de “boemlala”
De “boemlala” is in feite een geïmproviseerd slaginstrument en was al veel langer populair in cafés en op familiefeesten. Het apparaat bestond meestal uit een grote pollepel, een paar vaatdoeken en een deksel van een kookpot. De bespeler bindt de vaatdoek rond de knieën en steekt de pollepel erdoor, met de bolle kant naar zijn buik gericht. Nu wordt het doek met die pollepel een beetje opgewonden en het deksel wordt voor de buik gehouden. Als de “muzikant” door zijn knieën zakt en ze naar de buitenkant beweegt, dan slaat de pollepel “boem” tegen het deksel. Brengt hij de knieën terug bij mekaar dan gaat de pollepel van de “cymbaal” weg, klaar voor een volgende “boem”.
Een fervent bespeler van zo’n boemlala was Mandus Devos (1931-2012) – niet de betreurde acteur Mandus De Vos (1935-1996) gekend van o.a. “De collega’s” maar zijn naamgenoot bij de “Wichelse straatzangers”.
De Wichelse Straatzangers – november 2004, Mandus Devos met blauwe kiel
Een “boemlala”-refrein vinden we terug in meerdere oude liedjes, zoals bv. de parodie “De moord van Raamsdonk”
van wat in raamsdonk is geschied boemlala
daar woonden eens een man en vrouw boemlala
die waren mee elkaar getrouwd boemlala
refr. boemlaliere boemlaliere
boemlala sasa
die waore mee elkaar getrouwd
of dit Kempens lied, beiden genoteerd door Harry Franken:
klits klets de boemlala
toen ik van brussel kermis kwam
kierewierewiets jandan
2 wat zag ik daar in mijne weg
3 een meisje dat in ’t venster lag
4 ik vroeg aan haar is moeder thuis
5 welnee mijnheer kom maar in huis
6 en pak’ne stoel en zet u neer
7 en ik viel er mee m’n kloten deur
8 en ’t meisje schoot in heure lach
9 omdat ze mijne pieseman zag
En de Jan of de Jef ?
Het verhaal van Jan die niet naar huis wou gaan (en vele varianten) duikt al op in verzamelbundels die verschenen in het midden van de 19e eeuw in Vlaanderen en Duitsland. In die oudste (?) duitse versies is het trouwens meestal de vrouw die naar huis moet omdat haar man “krank” is, en enkele vlaamse versies zijn duidelijk van die duitse afgeleid.
In het boek “Deutscher Liederhort”, gepubliceerd door Ludwig Erk in 1856 te Berlijn (en gratis te downloaden via Google Books), vinden we het lied “Der Weltlauf” en de eerste strofe gaat als volgt:
Frau, du sollst nach Hause kommn
denn dein mann ist krank (bis)
Ist er krank, so sei er krank,
legt ihn auf die Ofenbank!
und ich komm nicht nach Haus.
Volgens de auteur van een meerstemmige bewerking zou dit lied afkomstig zijn uit een liedjesverzameling van de gebroeders Grimm.
Ook in Duitsland moeten er veel afgeleide versies geweest zijn. Het Eurosong-duo (1968) Ester & Abi Ofarim had voordien al succes met hun bewerking van zo’n variante onder de titel “Noch einen Tanz” die ze in 1964 ook in het engels uitbrachten als “One more dance”
Dein Mann, der ist krank.
Ist er krank,
Medizin steht im Schrank.
Oh, komm lieber Franz,
noch einen Tanz,
dann geh ich heim zu meinem Mann,
zu meinem armen alten Mann.
Deinem Mann geht es schlecht.
Iih, geht’s ihm schlecht,
na, mir ist es recht.
Oh, komm lieber Franz,
noch einen Tanz.
dann geh ich heim zu meinem Mann,
zu meinem armen alten Mann.
Dein Mann, der ist tot.ist er tot,
vorbei ist die Not.
Oh, komm lieber Franz,
noch einen Tanz.
dann geh ich heim zu meinem Mann,
zu meinem armen alten Mann.
Schatz, geh nach haus’,
gleich wirst Du ja reich,
was sagst Du gleich?
Du wirst reich durch die Leich!
Oh, nein nein, lieber Franz,
kein’ Zeit für ein’ Tanz.
Jetzt muss ich heim, zu meinem Mann,
den ich von Herzen beweinen kann.
Deze versie gebruikt een walsmelodie – niet verwonderlijk als het over dansen gaat – en een in 1930 in West-Friesland opgetekende versie moet er verwant mee zijn.
uit: “Nederlandse Volksliederen Oud en Nieuw”, Rob Smaling, 1978
In 1853 staat in “Het Taelverbond”, Antwerpen, eerste deel, pag. 149 deze eveneens verwante tekst:
In andere versies is het dus een man, Jan of Jef, die naar huis moet gaan. Sommige varianten laten geen twijfel bestaan over de bezigheden van onze man: hij zat te pintelieren.
uit: “Kom zingen wij een lied”, Ben Hartman, Jan Maas, 1987
Pastoor Jan Bols noemt dit lied “De kwade man” en heeft m.i. in de derde strofe het voor de hand liggend rijm1 gefatsoeneerd … of zijn volkse bron deed aan zelfcensuur om de pastoor niet in verlegenheid te brengen, iets wat zelfs in 1970 door De Kadullen nog werd nodig geacht (maar dan zodanig opvallend dat iedereen meteen kon raden welk voltooid deelwoord er had moeten staan…)
uit: “Honderd Oude Vlaamsche Liederen”, Jan Bols, 1897
Wanneer precies den “boemlala” aan dit lied is toegevoegd konden we niet achterhalen, we zagen wel dat Florimond Van Duyse een vijftal varianten van het lied vermeldt, waarvan ééntje met het “boemlala” refrein. Van Duyse merkt hierbij op (in “Het oude Nederlandsche lied. Deel 2”, pag. 968):
“Opgetekend te St.-Antonius Brecht door J. Cornelissen, in *Ons Volksleven”, Brecht, 1897, pag. 73. Het refrein – een later bijvoegsel – wordt door de melodie niet weergegeven”.
Hij publiceert de melodie van het “boemlala”-refrein dus niet omdat het volgens hem niet echt bij het lied hoort … Wist hij veel dat het lied vooral populair zou worden en blijven dankzij dit geleende refrein!
4 Commentaren
Hallo,
Wij , een vriendengroep die voor het verjaardagsfeest van één van onze vrienden , een ludieke optreden zouden willen doen van de BOEMLALA, zijn op zoek naar de muziek van de boemlala. De bedoeling is dat we daar een eigen tekst zouden op zingen. We hebben echter ons al zot gezocht naar enkel de instrumentale versie maar zonder resultaat. Vandaar een wanhoopspoging of jullie ons deze niet kunnen bezorgen of waar we dat zouden kunnen vinden ? Eventueel willen we daar ook wel iets voor betalen als het in de rede is natuurlijk.
Wel … oorspronkelijk werd dit stokoude lied dan ook zonder begeleiding gezongen: een voorzanger zingt de eerste zin, met de nodige vertragingen en pathetische gelaatsuitdrukkingen; iedereen herhaalt/imiteert die eerste zin; de voorzanger gaat verder met de strofe en het boemlala-refrein wordt aansluitend door iedereen luid gezongen terwijl iemand effectief den “boemlala” doet klinken. Je zal er dus inderdaad geen “karaoke”-versie van vinden, daar is het lied niet voor geschikt.
Ik was negen jaar jong als ik voor het eerst de “Boem la la” zag bespelen in een volkscafé. In de streek van Torhout was een trouwfeest zonder “Boem la la” ondenkbaar. Het was één van die liederen die vanwege zijn erotische bijbedoelingen pas in de latere uren werd gezongen en vooral uitgebeeld. Het werd dus enkel gezongen “wanneer er geen rook in de meers was”, anders gezegd, wanneer er geen kinderen meer in de omtrek waren. De tekst van het lied is wel ouder dan de Boem la la zelf. Oorspronkelijk werd er een potdeksel rond de buik gebonden. Een pollepel werd daarna tussen de benen gebonden met een of ander lint, en opgedraaid zodat er een soort van veer ontstond. Als die bewerkingen achter de rug waren, werd er een voorschoot aangetrokken, zodat zowel de pollepel als het deksel onzichtbaar waren. Dan pas kwam de zanger op. Bij het zingen van het refrein en telkens op het moment dat hij het woord “Boem la la” zong, trok de zanger zijn benen open en de voorschoot naar omhoog, zodat de toeschouwers zagen hoe de pollepel omhoog wipte. Dat gebaar bracht grote hilariteit teweeg. Dan pas zagen ze wat die pollepel eigenlijk betekende……
Een lieve nonkel, Georges Van De Velde, kwam op 30.03.2020 te sterven na een besmetting met Covid19.
Hij was in de streek rond Sijsele-Damme, de steevaste entertainer van elk familiefeest en liet ons allemaal kennis maken met het boemlala lied en gebruikte daartoe zijn eigen pollepel en deksel.
Het boemlala lied zal er nooit meer klinken zoals weleer, maar zal ons eeuwig herinneren aan de ‘nonkel entertainer’.