Wat is het koud

Van oudsher zijn we in de ban van het kerstverhaal en dat merk je ook in de volksmuziek. Er zijn honderden kerstliederen geschreven en gezongen, alleen al in het Vlaams/Nederlands, al zijn het op de vele KerstLP’s en CD’s steeds dezelfde pakweg 20 overbekende liederen die terugkomen.
Zijn dat de mooiste? Wie zal het zeggen…

De hedendaagse populaire jongerenmuziek gaat helaas – ook wat Kerstmis betreft – voorbij aan onze diepgewortelde christelijke roots en besteedt vooral aandacht aan de glamour en de glitter, aan de lichtjes en de cadeautjes en – horresco referens – is daarmee geheel in lijn met de oprukkende smakeloos-kitscherige Amerikaanse mode, die huizen overdadig versiert met lichtgevende rendieren, aan de gevel hangende rood-witte Kerstmannen (niet beseffend dat dit reclame is voor Coca Cola), namaaksneeuw en luide kerstmuzak.

Natuurlijk weten we dat de “aloude” kerstsymbolen in onze streken reeds bestonden vooraleer iemand hier had gehoord over de geboorte en het leven van een zekere Jezus Christus, en ja de lichtjes, de eeuwig groene kerstboom waren er toen al, want zij moesten verzinnebeelden dat rond 25 december de dagen terug langer beginnen worden en de lente in aantocht is.

Niettemin zien we in de oude, volkse kerstliederen dat de eeuwige mysteries nog versterkt worden door andere tot de verbeelding sprekende elementen uit het Kerstverhaal: de barre omstandigheden waarin Maria moet bevallen, de tere onschuld van het kind dat er toch helemaal niet uitziet als een toekomstig generaal die de Romeinen gaat verjagen, de mysterieuze magiërs uit verre landen die de zeldzame staartster zijn achterna gereisd, de eenvoudige herders die bij het kind de wacht houden… Het heeft altijd grote indruk gemaakt dat bij de geboorte van de belangrijkste persoon ter wereld er geen paleis aan te pas kwam, maar dat gewone volksmensen en armzalige  leefomstandigheden een hoofdrol speelden.

In “De volkstelling” van Breughel zien we hoe bar koud het volgens de toenmalige opvattingen moet geweest zijn in Bethlehem…

Dat vinden we ook terug in het kerstliedje “Wat is het koud”, ondermeer gepubliceerd in “Het daghet in den Oosten”, een bundel uit 1899 (niet in ons bezit) en 43 jaar later door Laura Hiel in “Zing mee ! – deel 4”.

fragment uit “Zing Mee!”, deel 4, verzameld door Laura Hiel, 1942

Volgens Laura Hiel zou dit lied uit Limburg afkomstig zijn en is de melodie – of toch het eerste deel ervan – wellicht geïnspireerd door “O ma tendre Musette“, een oud Frans liedje dat werd gezongen in het melodrama “Les deux orphelines” van D’Ennery, waarin twee weesmeisjes het ene ongeluk na het andere tegenkomen, van mekaar gescheiden worden en na vele onwaarschijnlijke en indrukwekkende belevenissen uiteindelijk mekaar terugvinden.

“De twee wezen” was ook in onze streken een bekend vooroorlogs theaterstuk, ik weet niet of daarin (dezelfde) muziek werd gebruikt.

	Partituur * Wat is het koud *
	1. Uit *Kerstzingen Gezinsbond Leefdaal* met Wreed & Plezant