De wapenbroeder
We herontdekten dit lied in “Kroniek van de Kempen”, deel 3, pag 141, waarin Harry Franken enkele van zijn her en der genoteerde liederen toelicht.
De serie boeken van de Kroniek van De Kempen bestaat uit eenentwintig delen, verschenen van 1981 t/m 2001
Het lied is een vertaling en bewerking van een Duits voorbeeld, namelijk Der gute Kamerad. De bekende Duitse volksdichter Ludwig Uhlaud schreef het in 1809 en de al even bekende volksliederen-componist Friedrich Silcher maakte er in 1825 een melodie bij. Het lied werd erg populair en is tot op den dag van vandaag blijven voortleven. In ons land ontstonden verschillende varianten-hertalingen, die van inhoud niet erg afwijken van de Duitse oer-versie. Ik voor mij begrijp niet goed, hoe iemand die een ander zo teer mint (zoals in het lied wordt gezongen) toch ten oorlog trekt om zijn broeders in een ander land te vermoorden. Maar dat zal wel aan mij liggen. Door de onschuldige tekst heen proef ik toch de verheerlijking van de strijd, waardoor zovelen leed wordt aangedaan. Daarom bekoort mij meer de tekst die Wouters en Moormann geven in hun tweede bundel over Het Straatlied. Ik laat die hier volgen.
ik heb hem nu niet meer
hij is in de strijd gebleven
hij liet voor zijn land zijn leven
wat minde hij mij teer
ik had een wapenbroeder
een zoon van het werkersras
die reeds van kindsaf wende
aan honger en ellende
waar rondom welvaart was
ik had een wapenbroeder
goedhartig van natuur
toch liet hij de zijnen achter
en ging als menschenslachter
gedwongen in het vuur
ik had een wapenbroeder
een zeer godsdienstig mens
toch ging hij om te moorden
in strijd met Jezus’ woorden
gewapend naar de grens
er vielen duizendtallen
op het bloedig veld van eer
omdat zij als soldaten
hun broederplicht vergaten
die zegt de wapens neer
Tot zover Harry Franken.
Bovenstaande tekst zit in hetzelfde straatje als “Voor het heil van het lieve vaderland“.
De melodie vonden we in “Nederlandse Volksliederen Oud en Nieuw” van Rob Smaling, uitgegeven bij Het Spectrum in 1978. Die verklaart de oorsprong van het lied als volgt:
“Oorspronkelijk een ode van Ludwig Uhland aan hen die op het slagveld stierven (1809), werd het lied met een andere tekst een wapen in de strijd van de pacifisten.
Bron: De melodie, van oorsprong een anonieme Duitse ‘Volksweise’ , komt uit de Zangvogeltjes , die een aantal vertalingen uit het Duits bevat.
De tekst is uit D. Wouters en Dr. J. Moormann, Het Straatlied deel 2, 1934, p. 161. Wellicht is ook deze gebaseerd op een Duitse voorganger.”
De tekst die wij uiteindelijk overhielden is in feite een vertaling van het Duitse “Der gute Kamerad” (De trouwe kameraad)
 |
Partituur * De wapenbroeder * |
 |
1. De wapenbroeder
|
4 Commentaren
Dit lied (in verkorte versie) werd in tjihapit kamp gezongen. Ik was toen vijf of zes. Een van de weinige herinneringen. Ook het brandganglied herinner ik me nog. Vraag me af of er nog overlevenden zijn die zich dat herinneren.
Beste mevrouw Heijmeriks,
In welke kampen, naast Tjihapit, heeft u gezeten?
Mvg,
Thomas
Eerst Tjihapit, daarna Adek en toen Tjideng.
Na de bevrijding van ons dorp,Dessel, ging ik naar het Sint-Jan Berchmanscollege in Mol en hoewel de Duitsers nog maar pas verdreven waren, ik heb ze in Retie zien aftrekken, leerden wij dat lied al in de Duitse les. Ik ken, hoewel al 86 jaar oud, nog foutloos van buiten. Gisterenavond, tijdens de uitzending op Ned2 in het programma “Het zijn maar Duitsers” was het constant te horen en dat ontroerde mij zeer.
Er was in dat programma iemand die geen het minste medelijden had met de gesneuvelde Duitse soldaten en dat is niet erg christelijk om niet meer te zeggen. Ik zou die man, want het zijn altijd mannen, willen vragen: “wat zoudt gij gedaan hebben moest gij een paar km verder oostwaarts gewoond hebben?” “Zoudt gij geweigerd hebben dienst te doen?
Hoewel mijn grootouders en schoonouders tijden WO1 lang in Duitsland gevangen zaten, kan ik geen de minste haat koesteren tegen de Duitsers, wel tegen de Fransen die hier in Vlaanderen zo arrogant zijn dat ze onze taal minachten….
NB. Ik koester de GIJ-vorm, het jij-en en jouwen van de Hollanders is aan mij niet besteed.
Dat laatste is natuurlijk niet ter zake maar “soit”.